Pierwsze prace przy budowie warowni podjęli książęta pomorscy pod koniec XIII wieku. Na początku następnego stulecia prawdopodobnie nieukończony jeszcze obiekt przejęli Krzyżacy, którzy osadzili tutaj swego administratora, podległego komturowi świeckiemu. Po zniszczeniach wojennych z lat 1410-1433 zamek został przez Krzyżaków gruntownie przebudowany. Wzniesiono wówczas m. in. sklepienia kolebkowe w piwnicach, mury magistralne podwyższono o jedną kondygnację i otoczono międzymurzem.
W 1466 roku, po przyłączeniu Pomorza Gdańskiego do Królestwa Polskiego, zamek stał się własnością Jana Kościeleckiego. Za jego rządów doszło do odbudowy, która nadała mu kształt czterokondygnacyjnej wieży, otoczonej dodatkowo murem zwieńczonym krenelażem z otworami strzelniczymi. Dalszych przekształceń, tym razem już w duchu renesansowym, dokonano w latach 1540—1565, za starosty jasinieckiego Adama Walewskiego.
Po pierwszym rozbiorze Polski w 1772 roku, zamek przeznaczony został na zbór ewangelicki dla pruskich kolonistów, sprowadzanych do Serocka i Jasińca. Nowa funkcja wymagała wyburzenia większości ścian, stropów oraz wykucia większych okien. Wyburzona została też wówczas górna kondygnacja, a obiekt otrzymał nowy, naczółkowy dach. W takim stanie funkcjonował on do 1846 toku, kiedy to gmina ewangelicka otrzymała nowy zbór w Serocku. Od tego czasu zamek został opuszczony i stopniowo popadał w ruinę.
Ok kilku lat właścicielem zamku jest architekt Artur Miernik, którego staraniem rozpoczęto pierwsze od połowy XIX wieku prace zabezpieczające i remontowe. Docelowo zamek zostanie odbudowany jako obiekt hotelowo – mieszkalny. Na przedzamczu ma znajdować się stadnina koni.
Od 2006 roku na zamku w Nowym Jasińcu trwają badania archeologiczno-architektoniczne. W toku dotychczasowych prac eksplorowano 16 wykopów: 9 wewnątrz murów magistralnych, 5 na koronie międzymurza oraz 2 na przedzamczu. Dostarczyły one zupełnie nowych informacji na temat początków warowni i jej przekształceń architektonicznych. Ich rezultatem jest również bardzo bogaty materiał zabytkowy, w tym kilkaset przepięknych elementów renesansowych kafli.
Latem 2009 roku badania na zamku będą kontynuowane. Planowane jest również stworzenie tam obozu archeologicznego, gdzie zakwaterowani wolontariusze będę mogli wziąć udział w pracach wykopaliskowych. Planowane są dla nich dodatkowe atrakcje, jak nocne pokazy filmów, wykłady, obecność rycerzy, nauka fechtunku czy strzelania ze średniowiecznej broni palnej (bombardy i hakownice). Wszystkich zainteresowanych historią i fortyfikacjami zapraszam do wzięcia udziału w obozie archeologicznym. Szczegóły wkrótce.
Widok ogólny oraz rzut przyziemia z końca XIX wieku
Elewacja zachodnia (po lewej) oraz południowa zamku według inwentaryzacji Steinbrechta z 1920 roku
Elewacja południowa zamku w 2007 roku. Fot. Roman Graul
Elewacja północna zamku w 2007 roku. Fot. Roman Graul
Elewacja wschodnia zamku – styczeń 2009
Wnętrze zamku w trakcie odbudowy. Fot. Roman Graul
Wnętrze zamku. Fot. Roman Graul
Wnętrze zamku. Fot. Roman Graul
Wnętrze zamku. Fot. Roman Graul
Krzyżacki bruk w południowej piwnicy zamku. Sierpień 2006
Początek eksploracji wykopu nr 4. Sierpień 2006
Wykop nr 1. Widoczne kamienne lico muru wieży bramnej. Lipiec 2007
Wykop nr 12. Widoczne kamienne lico muru oporowego. Grudzień 2007
Garść zabytków z wykopu 1. Lipiec 2007
Piękny renesansowy kafel płytowy z zamku w Nowym Jasińcu
pieknie bylo...
Co to za przewodniczka była?